Görsel odaklı aplikasyonların insan beden ve ruh sağlığına zararı giderek artıyor. Uzmanlar sosyal medya uygulamalarında, “sanal fiziki mükemmellik” vadeden filtrelerin kullanımıyla artan “Beden Dismorfik Bozukluğu”na (BDD) dikkat çekiyor. Gerçek dışı güzellik normlarını dayatan sosyal platformlar BDD hastalığını tetiklerken, insanlar, filtreli hallerine benzemek üzere soluğu estetik cerrahlarının muayenelerinde alıyor.
Instagram ve Snapchat gibi uygulamaların, cildi pürüzsüzleştiren, gözlerin rengini değiştiren ve yüzü incelten filtreleri “Snapchat dismorfiyası” ( Snapchat Dysmorphia) diye adlandırılan yeni bir hastalık ortaya çıkardı. Londralı ünlü estetikçi Dr. Tijon Esho filtreli yüzlerine benzemek için estetik ameliyat talebinde bulunan kişilerin hastalığına “snapchat dismorfiyası” (Snapchat Dysmorphia) adını koydu. Esho hastalığı Snapchat ile özelleştirse de başta Instagram olmak üzere görsel yönü ağırlıklı tüm uygulamalar bir salgın gibi insanları etkiliyor.
Instagram başı çekiyor
Esho’nun bu tür aplikasyonlarla ilgili ortaya attığı terim özellikle gençlerin kullandığı filtrelerin beden ve ruh sağlığı üzerinde tesirine mercek tutulmasını sağlıyor. Genç Sağlık Hareketi (Young Helat Movement) tarafından yayınlanan rapora göre gençlerin ruh sağlığı için en tehlikeli uygulama olarak sınıflandırılan Instagram’ın da BDD (halk arasında ayna hastalığı olarak da biliniyor) üzerindeki etkisi büyük. Uzmanlar Youtube, Facebook, Twitter, Snapchat ve Instagram’ın içinde olduğu beş popüler uygulamadan en zararlısı olduğu yapılan anketler ve araştırmalarla kanıtlanan Instagram’ın (Snapchat ikinci sırada) yol açtığı fiziki ve mental sorunlar hakkında farkındalığı artırmaya çalışıyor.
Sonu intihara kadar gidebiliyor
Kişinin görünümünde gerçek olmayan, hayali bir kusur ile sürekli meşgul olması olarak tanımlanan “beden dismorfofobik bozukluk”, sosyal izolasyon, sosyal fobi, okul bırakma, işten ayrılma, eve kapanma hatta intihara kadar giden sonuçlara yol açabiliyor. Vücut dismorfik bozukluğuna sahip bazı kişiler gerçek ya da fark edilebilen fiziksel kusuru düzeltme amacıyla kozmetik cerrahi gibi yöntemlere başvuruyor. Uzmanlar kişilerin günlük hayatlarını etkileyen bu hastalığın son yıllarda ivme kazandığını bunun da, gerçek dışı güzellik standartlarının genel kaide olarak kabul edildiği Instagram ve benzeri uygulamalarının kullanılmasıyla arttığını belirtiyor. Akademisyenler tarafından yapılan çalışmalara göre Snapchat, İnstagram Facetune gibi görsel odaklı platformların sağladığı fotoğraf düzenleme ve değiştirme imkanı ile daha önce sadece ünlülerde veya dergilerde görülen “fiziksel mükemmellik” düzeyi hem ulaşılabilir hem de amaçlanan bir ölçüt haline geldi. Journal of the American Medical Association (JAMA) dergisinde yayınlanan rapora göre daha güzel olduklarına inandıkları filtreli hallerine benzemek için estetik müdahaleye başvuran kişilerin sayısı giderek artıyor.
Gerçek ile sanal ayırt edilemiyor
Bu eğilimin endişe verici olduğunu söyleyen araştırmacılar, filtrelenmiş selfielerin, dijital olarak değiştirilmiş imgelerin yaygınlığının, gerçeklik ve sanal arasındaki çizgiyi bulanıklaştırdığını bunun da insanları BDD hastalığına ittiğini söylüyor. Snapchat Dismorfiyası teriminin mucidi Doktor Esho, eskiden benzemek istenilen ünlülerin yerini artık kişilerin kendi fotoğraflarının filtrelenmiş hallerinin aldığını söylüyor. İnsanların görsel farkındalığının ve eleştirici yönlerinin arttığına dikkat çeken Esho, yeni jenerasyonun Truman sendromundan kaçamadığını ve bu neslin özsaygı ve kabul duygusunun alınan beğenilere ve takipçi sayısına bağlı olduğu bir sosyal platformun içinde doğduğunu söylüyor.
Selfie için estetik yaptırıyorlar
Sadece filtreli hallerine benzemek için değil selife’lerde güzel çıkmak için de estetik cerrahlarının kapısını çalanların sayısı da her geçen yıl artıyor. Amerikan Yüz Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi Akademisi (AAFPRS) tarafından yapılan araştırmada selfie’lerinde daha iyi bir görünüm elde etmek üzere ameliyat olmak isteyen hastaların oranı 2015 yılında %42 iken bu oran 2017 yılında yüzde 55’e kadar çıktı. Danny Bowman örneği ise selfie ve güzellik kaygısı ile artan bunalım ve hastalıklara trajik bir örnek. 2014 yılında 19 yaşındaki Danny Bowman adındaki bir genç intihar girişiminde bulunmuş, daha sonra ise, Danny’nin 10 saat boyunca uğraşmasına rağmen istediği “mükemmel selfie’yi çekemediği” ortaya çıkmıştı.
Psikolojik tedavi şart
Uzmanlar Snapchat (veya Instagram) dismorfiyası hastalığından muzdarip kişilerin tedavilerinin estetik cerrahlar tarafından değil psikiyatrlar tarafından yapılması gerektiğini söylüyor. BDD hastalığı cerrahi tedaviden sonra ileri evrede sıklıkla şiddetli psikolojik sorunlar gösterebiliyor. Kaygısı zamanla artan hastalara müdahale edilmediği takdirde, hastalık kronik bir şekilde seyrediyor. Uzmanlara göre BDD’ye sebep olan etkileri artıran sosyal medya kullanımı konusunda gençlerin bilgilendirilmesi önemli bir önceliğe sahip. Görsel yönü ağır basan aplikasyonların kullanımında gerçek hayat ve sanal hayat arasındaki ayrımın yapılabilmesi, yansıtılan sergilenen dünya ile gerçek arasındaki farkın daha iyi kavranabilmesi ve dayatılan güzellik standartlarının ütopikliği konusunda oluşturması gereken farkındalık düzeyi, insanların hem beden hem de ruh sağlığının korunması doğrultusunda hayati önem taşıyor.
