Partili Cumhurbaşkanlığı sistemini içeren anayasa paketi geçtiğimiz Perşembe günü Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın onayına sunuldu. Yeni anayasa için son kararı, Nisan’da yapılması planlanan referandumda halk verecek. Peki, vatandaş Cumhurbaşkanlığı Sistemi hakkında ne düşünüyor? Anayasa paketinin içeriğini tam olarak biliyor mu? Referandumda neye, hangi amaçla oy verecek? Bu sorular bir süredir memleketin her köşesinde olduğu gibi kahvehanelerin de yegâne gündemi durumunda. Biz de Gerçek Hayat olarak mikrofonu “kahve ahalisine” uzattık ve yaklaşan referandum hakkındaki düşüncelerini sorduk.
Bizi biz mi yöneteceğiz?
Ali Şanlı (69, Emekli)
Türkiye’nin yararına olacağı inancındayım. “Evet” çıkacağına da inanıyorum. Türkiye üzerinden büyük oyunlar oynanıyor. Bu oyunlara dur demek için “Ben de varım” diyorum. Demirel’e de oy verdim. Ecevit’e de, Özal’a da oy verdim. Partici değilim. Ülkemin menfaatini düşünüyorum. Şu an yürürlükte olan anayasa darbe anayasası. Sivil anayasa şart, tabiri caizse anamız ağladı bizim bu darbe anayasalarıyla. Sistemde tıkanıklık var. Koalisyonla olacak iş değil. Bu ülke hep tek parti döneminde yüksele geçiyor. Ne zaman koalisyon kuruluyor. Tıkanıklık orada başlıyor.
Zekeriya Aktaş (48, Engelli)
Anayasa paketinin içeriğini bilmiyorum. Siyasi liderlerin meydanlara çıkmasını bekliyorum. Ona göre kararımı vereceğim. Bana faydalı mı, değil mi? Milletime, ülkeme, bizden sonraki neslimize ne gibi bir katkısı var? Düşünüp, öyle oy kullanacağım. Şu anda çekimserim. 80 senedir birileri tarafından yönetiliyoruz. Bu paketin içeriğinde benim aradığım “biz gerçekten bağımsız mı olacağız, bizi biz mi yönetecek, yoksa başkaları mı yönetecek?” Ben buna bakacağım.
Erdoğan güvenimizi kazandı
Gıyasettin Şekerci (52, Fırıncı)
Paketin içeriğini tam olarak bilmiyorum ama medyadan takip ettiğime göre bu anayasa referandumda onaylanırsa koalisyonun ortadan kalkacağı söyleniyor. Koalisyon ortadan kalkarsa, yani tek yönetim olursa bu olmaz. Birileri birilerine rekabet yapacak ki ülke daha iyiye ulaşsın. Koalisyonun ortadan kalması benim için negatif bir durumdur. Ben şahsen şuna inanmıyorum: Tek yönetimle ülke daha da ileriye gitmez. Eğer koalisyon yoksa ben de yokum.
Demir Ali Geçmiş (74, Emekli)
Bu ülkenin felahı için bu sistemin geçmesi gerekir. “Hayır” nasıl derler? Anlamış değilim. Ülkede yatırımlar yapılıyor. IMF’ye borç veriyoruz. Köprüler, yollar. Bunları insanların görmesi lazım. Bunlar bu hükümet zamanında, yani Erdoğan zamanında gerçekleşti ve gerçekleşmeye devam ediyor. Bu adam halkın güvenini kazandı. Bir bildiği var diyorum ben de. Ben önceleri esasında Ecevit’i desteklerdim. Ama bir şey göremedik. Ecevit solcuydu. Şimdiki solcular getirseydi bu anayasayı şüpheyle bakar, sorgulardım. Solcular da hizmet getirseydi ben yine desteklerim. “Evet”in kazanacağına inanıyorum.
DSP’nin ilçe başkanlığını yaptım, oyum evet
Zafer Korkmaz (64, Kıbrıs gazisi)
Ülkemiz için hayırlı olacağına inanıyorum. Evet oyu kullanacağım. Başkanlık sistemi gelsin, bir de bunu deneyelim. Ecevit döneminde 14 sene Van’ın Saray ilçesinde DSP’nin ilçe başkanlığını yaptım. Erdoğan’ın bir yaptığını geçmişteki hiçbir hükümet yapamadı. Adam denizin altından metroyu geçiriyor, onlar denizin üzerinden Kadıköy’den Üsküdar’a bir vapuru geçiremiyor. Erdoğan’ın sayesinde inşallah da anayasanın da değişmesiyle bu ülke daha da sıçrayacak. Bu adamı sevmem için başka bir neden daha var ki İslam ülkeleri Erdoğan’ı ümmetin lideri olarak görüyor, ona güveniyor. Ben vatandaşı olarak neden güvenmeyeyim.
Ömer Baynazoğlu (37, Güvenlik görevlisi)
Cumhurbaşkanlığı sistemine ihtiyaç var, yani başkanlık sistemine. Çift başlı bir yönetimin ortadan kalkacak olması çok önemli. Ayrıca koalisyon hükümetlerinin olmaması için de ayrı bir parantez. Benim evet demem için bu iki neden yeterli. Kanunlar daha hızlı çıkacak. Önceki koalisyon hükümetlerinde bunu görmedik.
Koalisyonlarla bu işler yürümüyor
Murat Kırboğan (67, Emekli)
Benim oyum evet olacak. Cumhurbaşkanlığı sistemindeki maddelerden en beğendiğim madde, başkanın en fazla iki kere seçilecek olması. Ondan önceki hükümetlere bakıyorsunuz. Koltuk sevdalısı. O koltuk babanın malı değil ki, bırak yeni yüzler görelim. Belki o başaracak. Maddelerin içeriğinde bir maddede birinci partinin yüzde elliyi bulup kabineyi kurması. Yani koalisyon ile hükümet ortadan kalkıyor. Farklı görüşlerle hiçbir yere varılamadığını gördük. Başkanın aldığı kararlarla hızlı hareket edecek artık hükümet.
Mustafa Taşan (72, Engelli)
Yüzde 80 engelliyim, açıkçası bana hiçbir faydası yok ama ülkenin bekası için ben de oy kullanacağım ve oyum da evet olacak. 72 yaşındayım, Türkiye Cumhuriyeti’ne böyle bir Reisicumhur gelmemiştir. Adam çalışıyor, seviyorum Allah için. Bu anayasa maddesinin en önemli özelliği ise çift başlılığın ortadan kalkması. Bir adamın hocası çok olursa tek başına karar alamıyor. Ülkenin tek beyinle yönetilmesi gerekir. Bu anayasa ülke için hayırlı olacağına inanıyorum.
Karar veren biziz, tek adamlık olmaz
Niyazi Eslek (45, Serbest meslek)
Paketin içeriğini bilmiyorum ama Erdoğan’ı seviyorum. Onun kazanmasını istiyorum. Erdoğan güçlü bir siyaset adamı, bu zamana kadar başarıları ortada. Bunu kimse inkâr edemez. Başarısız olsaydı, zaten biz halk olarak öne çıkarmazdık. Güven veriyor halka. Bir bildiği var. Önceki hükümetlerde hiçbir şey göremedik, bizleri perişan ettiler.
Ömer Güner (56, İnşaat ustası)
Çift başlı yönetim ortadan kalkmalı. Başkanlık sistemi şart, koalisyon tehlikesi ortadan kalması gerekir. Tek adamlıktan bahsediyorlar. Karar veren biz değil miyiz? Baktık olmadı, göndeririz o tek adamı. Yıllardır böyle sürdü, ne faydasını gördük. Mecliste milletvekilleri birbirine dalaşmaktan ülkeyi yönetmeyi unutuyor. Eskilerde 6 ayda bir seçim olurdu. Böyle bir saçmalık mı olabilir mi? Halk çekiyordu çileyi.
Başkanlığa karşı değilim ama eksikler var
Ergün Aydın (61, Takı tasarımcısı)
Bugünkü Türkiye’nin modern yönetim sistemini baştan aşağı inceleyecek olursak Erdoğan’ın adı kitabelere geçecek ikinci, üçüncü insandan birisidir. Dik duruşu, gerçek anlamda Türklüğü simge edişi, yüreği olan bir adam Erdoğan. Ümit ediyorum Türkiye çok daha iyi günlere gelecektir. Bu anayasa ile kendimizi tam anlamıyla yöneteceğimize inanıyorum. Türkiye’de eski hükümetlere baktığımızda doğru düzgün bir yönetim olmamıştır. Adnan Menderes, Turgut Özal ve Erdoğan haricinde hiçbir hükümet bu işi başaramamıştır.
Erman Utku Erciyas (30, Bilgisayar mühendisi)
Maddelerin bir kısmını okudum. Başkanlık sistemine karşı değilim ama bu haliyle gelen başkanlık sistemine karşıyım. Bu paketteki bazı maddeler kafamda soru işaretlerine neden oluyor. Şöyle ki maddelerden biri yargıdaki değişiklikler. Yargıdaki değişikliklerin halka pek katkı sağlayacağını sanmıyorum. Elbette bir başkanlık sistemi gelmeli ama kararları doğrultusunda başkanın da aldığı kararları denetleyen bir mekanizma olması gerekir, anayasa paketinde bunu göremiyorum.
Halk ne diyorsa o olacak
Gökhan Coşkun (31, Esnaf)
Bu anayasa değişikliğiyle birlikte çift başlılık ortadan kalkacak. Bu ülke yönetimi için olması gereken. Yıllardır bu ülke bunun acısını çekiyor. Sadece Erdoğan üzerinden üretilen söylemler çok anlamsız. Bu bugün var, yarın yok ama önemli olan ülkenin bekası. Ondan sonra gelecek isim de çok güzel bir sistemle ülkeyi yönetecek. Gelenler vadettikleri yatırımları daha rahat yapabilecekler. Maddelerden biri de kabinenin dışarıdan isimlerle de oluşabiliyor olması. Bu da çok iyi. Başkan bu sayede belli bir oy potansiyeline sahip olan birini değil, işinin ehlini atayacak o koltuğa.
Abdurrahman Çelik (36, Seyyar satıcı)
Evet oyu kullanacağım. Bundan sonra halk ne diyecekse o olacak. Bu ülke yüzde 15-20 alan bir partinin iktidar olduğunu gördü. Bu ülke yüzde 40 alan bir partinin de tek başına iktidar olamadığını gördü. Bu sistemle ülke yönetildi. Gelecek anayasaya göre yüzde 50’yi alan kabineyi kuracak. Böyle olması gerekiyor. Hakikaten halk ne diyorsa o olacak.
Milli görüşçüyüm, eksik ama evet
Abdullah Durmuş (32, Turizmci)
Ben Milli Görüşçüyüm. Bu pakette benim için en önemli kısım şu: Bu anayasa paketi ile çok başlılıktan kurutulacağız. Başkanlık sistemi insan fıtratına da uygun. Pakette eksikler mevcut ama evet diyorum. İleride düzeltilebilecek maddeler bunlar. Çok fazla yetki var, bu ilerde sorun teşkil edebilir. Cumhurbaşkanı’na bağlı bir yasama, yargı olacak. Şu an için rahatsız değilim ama yarın öbür gün basiretsiz kişilerin eline geçerse daha büyük sıkıntılar doğurabilir. Bu maddenin artılarından biri ise, halk hesap sorabilecek. Çünkü başkan doğrudan halka bağlı olacak. 5 yılın sonunda neler yaptı? Halk karar verecek. Eksik yönü ise denetlenebilir mekanizmanın olması da şart. Bu pakete “eksik ama evet” diyorum.
Selim Yüksel (35, Serbest meslek)
Evet oyu kullanacağım. Yıllar önce koalisyon olduğu için sistem tıkanıyordu, yasalar çıkartamıyordunuz. Diyorlar ki tek adamlık geliyor. İyi de bu yeni bir şey değil ki? Turgut Özal da destekledi, Demirel de, Erbakan da, Türkeş de. Bakıyorsunuz, ülkeye kimin gerçekten faydası olduysa hep destekledi. 600 sene Osmanlı Devleti bir nevi başkanlıkla koskoca ülkeyi yönetti. Biz Osmanlı’nın torunlarıyız, yabancı değiliz ki sisteme.
Erdoğan hayranıyım ama kırgınım
Rıfat Karabulut (60, Seyyar satıcı)
Erdoğan hayranıyım ama ona kırgınım. Emekli olmama bir buçuk sene var ama beni emekli etmiyor. Devlet kuruluşlarına diyorum ki emekli yap, maaşımdan kes. O da yok. Bu yaşta kim bana iş verir. Seyyar satıcılıktan para kazanamıyorum. Emekli olmam lazım benim. Bu yaştan sonra da beni kimse yanında çalıştırmaz, çalıştırmıyor da. Bizim gibiler unutulduğu için destek vermiyorum.
Mevlüt Tanrıverdi (60, Emekli)
Bu referandumda evet oyu kullanacağım. AK Parti ile MHP’nin ortaklaşa almış olduğu bir karar olması da kararımda etken. Anayasa paketini iki siyasi partinin anayasa profesörleri birlikte hazırladığı için ben olumlu bakıyorum. 1975’den bu yana siyasi partilerin nasıl hareket ettiklerini biliyorum. Demirel olsun; Türkeş, Özal, Erbakan olsun. Bu siyasi liderler başkanlık sistemini dile getiren isimlerdi. Fakat siyasi ortam oluşmadığı için halkın önüne bir türlü gelememişti. Zaten 60 ve 80 darbesi ile çıkarılan anayasanın değişmesi gerekiyordu. Şimdiki paketin içinde belki eksik kusurlar olabilir ama halk yine karar verir ve değiştirir.
Bu anayasa ile hızlı adımlar atılacak
Ramazan Coşkun (33, Esnaf)
Bu anayasaya “ben de varım” diyeceğim. Parlamenter sistemin bu ülkeye hiçbir faydası olmadı. Çift başlılıkla ülke yönetimi olabilir mi? Eskilerden biliyoruz. Başbakan ve kabinesi bir yasa çıkartıyor, Cumhurbaşkanı veto ediyor. Teklif sunuyor, reddediliyor. Artık bu ortadan kalkacak. Hızlı adımlar atılacak. Bugün böyle bir problem yok ama ilerde yine aynı şeyleri yaşamayacağımızın garantisi yok.
Nazım Süslü (29, Kuaför)
Burada en büyük mesele yargı. Paketi incelediğimde yargının kontrolünün tek tarafa kaydığını görüyorum. Kuvvetler ayrılığı ilkesi ortadan kalkıyor. Partili Cumhurbaşkanlığı bir madde var. O da yanlış bence, Cumhurbaşkanı’nın tarafsız olması gerekiyor. İleride nasıl bir problem doğurur bilemiyorum. Bu pakette koalisyon hükümetleri ortadan kalkıyor, hâlbuki ben parlamenter sistemi bu açıdan olumlu buluyorum.
Bu sistem yeni Erdoğanları getirecek
İsa Sever (32, Eğitimci)
Bu pakette Cumhurbaşkanı’nın yargılanabilmesi ya da seçilme yaşının 18 olması gibi maddelerle ilgilenmiyorum. Hayırcıların kafasıyla ben evet diyorum. Bugün bu paketi Kılıçdaroğlu ya da Ahmet Necdet Sezer getirmiş olsaydı bu pakete hayır derdim. Çünkü Türkiye’de işlerin sistemle yürüdüğüne inanmıyorum. Burada mesele paketi Erdoğan’ın bizim önümüze getiriyor olması. Aslında bu değişiklikle Erdoğan’dan sonra gelecek liderin daha iyi icraatlar yapacağına inanıyorum. Şöyle ki Adnan Menderes’in bir tık üstünde Özal, Özal’ın bir tık üstünde Erdoğan var. Bu anayasa ile birlikte eskisi gibi bir ara olmayacak ve Erdoğan’dan sonra ondan da iyi bir lider gelecek.
Turgut Durmuş (58, Yardım gönüllüsü)
Maddeler yetersiz ama evet diyorum. Eksik olsa da İslami açıdan bakarsak başkanlık modeliyle bir yerlere geldik biz. Bu ülkeyi şaha kaldıracak şey başkanlık sistemidir. Bu pakette koalisyonların artık mümkün olmaması da sevindirici. Ben 80 ihtilalini gördüm. 71 muhtırasını hatırlıyorum. 28 Şubat sürecini bizzat yaşadım. Koalisyon dönemlerinden bu millet çok çekti. Hizmetler aksıyor. Sürekli anlaşmazlıklar. Ben bu anayasanın milletimiz için hayırlı olacağına inanıyorum.
PKK hayır diyor, o yüzden evet
Mümin İlhan (53, Emekli)
Açıkçası içeriğini bilmiyorum ama PKK’lılar “hayır” diyor. Onlar hayır diyorsa mutlaka hayırlıdır ülke için. O yüzden evet diyorum. Çünkü onlar terör örgütü, bu ülkeye her zaman zararları olmuştur. Gerçi terör örgütünden bahsediyoruz. Ne gibi bir faydası olabilir ki?
Murat Karakaş (46, Özel sektör)
Bana göre gerekli olmayan bir anayasa paketi. Çünkü ülkemizi Başkanlıkla yönetecek seviyeye gelmedik. “PKK’lılar hayır diyormuş ben evet diyeceğim” diyemezsin. Herkes bunu genel seçim zannediyor ama paket geçmezse hükümet değişmeyecek.
Zeki Bektaş (39, Taksici)
Koalisyonla gitmiyor bu ülke, Menderes, Türkeş, Erbakan, Özal… Bu liderler boşuna başkanlık sistemini savunuyorlardı. Onlar da biliyor koalisyonla bu işlerini yürümediğini. Ben evet diyorum. Çok başlılık var bu mevcut sistemde. Bu pakette ayrıca Cumhurbaşkanı’nı yargılayabiliyorsun, şimdikinde yargılayabiliyor musun? Hayır. Düşmanlarımız istemiyorsa demek ki evet demek daha hayırlı.
