Osmanlı Padişahlarının karakter özellikleri ülkenin siyasi çehresinde zaman zaman kendisini göstermiştir. Sultanların şahsiyetleri devletin bilhassa büyüme ve gelişme devirlerinde veyahut inkıraz dönemlerinde ön plana çıkmış, alınan önemli kararlarda mizaçlarının tesiri olmuştur. Kuruluş yıllarından devlet hitama erene kadar ki süreçte tahta oturan padişahlardan bir kısmının sadece şahsiyetleri ile ilgili bilgileri kaynakların el verdiği müddetçe kısaca aktaralım:

Osman Gazi: Osmanlıların kurucusu, hanedanın atasıdır. Türkmen geleneklerinden ayrılmamış, mutlak bir hükümdar konumunda olmayı tercih etmemiş, basit bir yaşam sürmüştür. İlk Osmanlı kaynaklarından anlaşıldığı kadarıyla, vefat edene kadar otağından hiç kopmamıştır. Dürüst, dindar, yiğit ve adalete önem veren dengeli bir şahsiyete sahip olduğu ifade edilen Osman Gazi’nin tesis ettiği vakıflar ölümünden sonra da millete hizmet etmeye devam etmiştir.

Orhan Gazi: Çok çalışkan bir liderdir. Ömrü gaza yollarında geçmiştir. Denetime önem veren ve teşkilatçı bir yapıya sahiptir. Devletin ilk kurumlarının temeli onun devrinde atılmıştır. Orhan Gazi, alçak gönüllülüğü ile halkın teveccühünü kazanmış, imarethanelerde yoksullara bizzat kendi eliyle çorba dağıtmış, onları himaye etmiştir.

1.Murat: Son derece faziletli ve yetenekli bir kumandandır. Nizamlara sıkı sıkıya bağlı, sert mizaçlı güzel ve az konuşan bir padişahtır. Savaşlarda askeri motive eden ateşli konuşmalar yapmıştır. Ava düşkün, cesareti yerinde, hayır sahibi bir kimsedir.

Yıldırım Bayezid: Cesur ve atılgan bir yapıya sahiptir. Yıldırım lakabının da bu hasletinden geldiği söylenir. Hafif kibirli, alıngan, aceleci, adil, gerektiğinde acımasızdır. Molla Fenari ve Emir Sultan’a karşı gösterdiği teveccüh ve yaptırdığı dini kurumlar ulemaya karşı gösterdiği saygının örnekleridir.

Çelebi Mehmet: Osmanlının ikinci kurucusu sayılır. Yumuşak huyu, tatlı dili, sabrı ve yardımseverliği ile meşhurdur. Zekâsıyla ön plana çıkan Çelebi Mehmet’in vücudunda savaş meydanlarında aldığı kırka yakın yara izi olduğu söylenir.

1.Murat: Kaynaklarda duygusal ve iyiliksever olduğundan bahsedilen Sultan Murat, tasavvufa düşkün, bilim ve sanatla ilgilenen bir padişahtır. Şiir yazan padişahların ilkidir. Oğuz soyuna bağlılığını ön plana çıkararak milliyetçi bir duruş sergilemiştir. Av eğlencelerinden bir hayli hoşlanan II. Murat birçok hayır kurumu yaptırmıştır.

Fatih Sultan Mehmet: Sefahat ve ataletten nefret eden Fatih disipline aşırı derecede önem veren bir padişahtır. Ufku geniştir. Az gülen, zeki, sinirli sayılabilecek mizaçta bir liderdir. Çalışkanlığı ve amacına ulaşmada gösterdiği inatçılıkla meşhurdur. Bilime, sanata düşkün, cömert, muhakkak her gün kitap okuyan ve öğrenmeye açık bir zihne sahiptir.

1.Bayezid: Babası ve dedesi kadar savaşçı bir yapıya sahip değildir. Bilim adamlarını ve sanatçıları korumuştur. Da Vinci’ye Haliç ve Boğaz Köprüleri için projeler yaptırmış, Michalengelo’nun önerileriyle ilgilenmiştir. Merhameti ile meşhur II. Bayezid hakkında kendisinden önceki padişahlarda da olduğu gibi evliya menkıbeleri anlatılmıştır.

Yavuz Sultan Selim: İdealist bir kişiliğe sahiptir. Tarihe ve edebiyata meraklı olan Sultan Farsça şiirler yazmıştır. Entelektüel şahsiyetleri yanından hiç ayırmamıştır. Sadeliği seven Yavuz Sultan Selim, son derece cesur, çabuk karar veren, insanı tanıma konusunda mahir bir padişahtır. Çok çalışkandır. Bürokratlarına karşı müsamaha göstermeyen sinirli bir yapısı vardır. Kabiliyetli, çalışkan ve liyakat sahibi olanlarla çalışmayı tercih etmiştir.

Kanuni Sultan Süleyman: Durup dinlenmeden doğuda ve batıda yaptığı seferlerle devletin sınırlarını genişleten Sultan Süleyman gözü kara bir padişahtır. Ayrıntılara dikkat eden, muhakeme gücü yüksek ve temkinli bir kişiliğe sahiptir. Buna rağmen duygularında muvazeneli değildir. Hiçbir zaman yabancılarla gerektiğinden fazla konuşmamıştır. Nadir olarak gülen Sultan saltanatı boyunca içki yasağı uygulamıştır. Muhibbi mahlasıyla şiirler yazmıştır.

1.Selim: Ava meraklıdır. Ordunun başında ilk kez seferlere katılmayan padişahtır. Meşke düşkün, rahat yaşamayı seven bir tarafı vardır. Devlet işlerini Veziriazam Sokullu Mehmet Paşa’ya bırakmıştır. Saltanatı boyunca kız kardeşi Mihrimah Sultan ile hasekisi Nurbanu Sultanın etkisinde kararlar almıştır.

1.Murat: Fiziki olarak çok kuvvetlidir. Heybetli bir görünüşü vardır. Bir askerde aranan tüm yetenekler kendisinde mevcuttur. Atlara çok meraklı olan padişahın sarayda dört yüze yakın cins atı bulunmaktadır. Çok kesin ve kısa ifadelidir. Asabi bir mizacı olan ve alkol kullandığına dair iddialar bulunan sultanın tebdil kıyafetle payitahtta dolaştığı ve her şeyi teftiş ettiği bilinmektedir.

Sultan İbrahim: II. Meşrutiyet devrinde kendisine deli lakabı takılmıştır. Fiziksel ve ruhsal sıkıntılar yaşamıştır. Genel itibarıyla dengesiz bir yapıya sahiptir. Acelecidir ve yönetim bilgisinden yoksundur.

IV Mehmet: Ava hastalık derecesinde sevdalıdır. Edebiyattan ve musikiden hoşlanmamıştır. Devlet işlerini Köprülülere bırakmış, musahiplerinden Abdi Ağa’ya günlük hayatını kaydetmesini emretmiş zaman zaman da yazdıklarını gözden geçirmiştir. Ülke idaresi konusunda meziyetleri kısıtlıdır.

III. Ahmet: Müziğe, harem ve eğlence hayatına düşkün olan Sultan III. Ahmet kendi yaşam anlayışına uygun bir İstanbul hayal etmiş, imar faaliyetlerine girişmiştir. Büyük şairleri himaye etmiştir. Hat sanatında son derece yeteneklidir. Aynı zamanda şairdir.

III. Selim: Tebdil gezerek şehrin asayişini kontrol etmek, çarşı pazar denetlemek en başta gelen tutkularındandır. Duygusal bir padişahtır. Halkının sıkıntılarından etkilenmiştir. Gayet tedbirli ve ileri görüşlüdür. Mevlevi’dir. Ney üfleyen, musiki ile yakından ilgilenen sanatçı ruhlu bir hükümdardır.

Sultan Abdülaziz: Mevleviliğe meyilli, ney üfleyen bestekâr bir padişahtır. Giyim kuşamında hem doğudan hem de batıdan esinlenmiş, kendine has bir üslup oluşturmuştur. Resme meraklı sanatçı bir ruha sahiptir. Bunun yanında güreş sporuna meraklıdır. Alafrangaya çok fazla ilgi duymamıştır. Horoz döğüşü ve Karagöz eğlencelerini izlemesi eleştiri konusu olmuştur. Heykeli yapılan tek padişahtır.

Sultan II. Abdülhamit: Siyasi zekâsı dikkate şayandır. Müthiş bir hafızaya sahiptir. Asabi, yalnızlığı seven, gariplere yardımcı olmaya çalışan bir hükümdardır. Kendinden önceki padişahların akıbetini çok iyi bildiğinden son derece tedbirli, dikkatli, hatta evhama varacak derecede şüpheci bir mizaca sahiptir. Sanatkârdır. Marangozluğa, müziğe ve tiyatroya meraklıdır.