Yılan hikayesine dönen dava süreçleri, yıllarca süren yargılamalar artık son buluyor. Adalet Bakanlığı, 220 soruşturma ve bin 457 dava türü ile ilgili hedef süre belirledi ve uygulama 3 Eylül’de başladı. Adaletin en makul sürede sağlanması amaçlanan “hedef süre”yi tutturamayan hakim ve savcılar, UYAP üzerinden “kırmızı” uyarı alacak ve gecikme nedenine ilişkin izahat verecek.
Türkiye’de yıllarca hatta yarım asır süren davalar bulunuyor. Ancak Adalet Bakanlığı, devrim niteliğinde bir düzenleme olan “hedef süre” uygulamasını Türk yargısına kazandırdı. Her bir dava ve soruşturma için hedef süre öngören, hedeflenen sürede tamamlanamayan dava ve soruşturmaların hızlandırılması amacıyla çözümler üretilmesini ve bu sayede yargılama ve soruşturma sürelerinin kısaltılmasını amaçlayan bir dava yönetim sistemi olan “hedef süre”, 3 Eylül’de uygulanmaya başlandı.
3 EYLÜL’DEN SONRAKİ DAVALAR İÇİN GEÇERLİ
Uygulama, 1 Ocak 2019’dan itibaren de vatandaşlara tebliğ edilmeye başlanacak. Ancak “hedef süre”, uygulamanın başladığı, 3 Eylül’den sonra açılan soruşturma ve açılan davaları kapsayacak. Yani uygulama, bu tarihten önceki dava ve soruşturmalar için geçerli olmayacak.
ÖRGÜT ÜYELİĞİ İÇİN HEDEF SÜRE 300 İLE 390 GÜN
Soruşturma ile ilgili hedef süreler savcılık, dava ile ilgili hedef süreler ise mahkemeler tarafından taraflara bildirilecek. Yapılan çalışmayla 220 soruşturma türüyle ilgili hedef süre belirlendi. Ayrıca bin 457 dava türüne hedef süre konuldu. Davalarla ilgili hedef süreler hukuk, idari ve ceza yargılamaları şeklinde 3 başlık altında toplandı.
Ceza yargılamalarındaki hedef süreler belirlenirken mahkemelerin derdest dosya puanı (dosya sayısı) dikkate alındı. Buna göre, kasten adam öldürme, zimmet, rüşvet, resmi belgede sahtecilik, silahlı örgüt üyesi olmak, casusluk ve anayasal düzene karşı işlenen suçlar gibi ağır ceza mahkemesinin görevine giren suçlardan açılan davaların mahkemenin dosya puanına göre 300 ile 390 gün arasında bitirilmesi hedefleniyor. Yine 10 yıl veya daha az hapis cezası gerektiren dava ve işlere bakmakla görevli asliye ceza mahkemeleri için de hedef süre dosya puanına göre belirlendi. Bu mahkemelerin görevine giren suçlara ilişkin davalara 300 ile 390 gün hedef süresi konuldu. Bu suçların arasında vergi kaçakçılığı, ihaleye fesat karıştırma, cinsel saldırı, tehdit, şantaj, kişiyi hürriyetinden yoksun kılma, hırsızlık, mala zarar verme, parada sahtecilik, Cumhurbaşkanına hakaret gibi suçlar bulunuyor.
HEDEF SÜREYİ TUTTURAMAYANA “KIRMIZI” UYARI
Hakim ve savcılar dosyanın hedef süresine ilişkin aşamaları renkli çizelgeyle takip edebilecek. Buna göre, yargılama başladığında davaya ilişkin hedef süre çizelgesi “yeşil” olarak görülecek. Hedef sürenin yarısına ulaşıldığına bu renk “sarı” olacak. Ancak belirlenen hedef sürenin sonlarına gelindiğinde sistem “kırmızı” uyarı verecek.
DAVA TÜRÜNE GÖRE GECİKME NEDENİ İŞARETLEYECEK
Adalet Bakanlığı tarafından hazırlanan yazılım ile hakim ve savcıların UYAP ekranlarından öngörülen hedef süreleri görebilmeleri sağlandı. Sisteme, hukuk, idari yargı ve ceza davaları için ayrı ayrı “gecikme nedeni paneli” de eklendi. Hedef süre geçtikten sonra davayı karara bağlayanlar söz konusu davanın gecikme nedenini gerekçelendirmesi gerekecek. Buna göre, hakim, panelde bulunan 15 civarındaki gerekçeden birisini işaretleyecek. Eğer panelde uygun bir gerekçe yoksa hakimin belli bir karakteri geçmeyecek şekilde gecikme nedenini sisteme yazması gerekecek.
UZUN SÜREN YARGILAMALARIN ÖNÜNE GEÇİLECEK
Uygulama ile taraflar, soruşturma ve davanın ne kadar süre içerisinde sonuçlanacağını bilecek. Bunun yanı sıra uygulama sayesinde yargılamayı uzatan sorunlar tespit edilecek. Ayrıca her bir davanın ortalama duruşma süresi ve sayısı, bir dosyanın tebligatta geçen ortalama süresi, dosyanın bilirkişide geçtiği ortalama süreleri gibi istatistiki veriler bu sistem üzerinden elde edilebilecek. Ardından yargılamaların adil ve daha hızlı bir sürede sonuçlandırılması için yargılamaları uzatan nedenlerin bilimsel tespiti yapılarak çözümler üretilecek ve böylece uzun süren yargılamalar nedeniyle hak ihlali yaşanmasının önüne geçilecek.
HAKİM VE SAVCILARIN DENETİMİNDE ESAS ALINACAK
Hedef sürelere ilişkin ölçümleme bilgileri her yıl Ocak ayı başında Cumhuriyet Başsavcılıkları ve Adalet Komisyonu Başkanlıklarının ilgili UYAP ekranında gösterilecek. Başsavcılıklar ve Adalet Komisyonu Başkanlıkları, yaşanan gecikmelerin sebepleri ile çözüm önerilerine ilişkin rapor hazırlayıp Hakimler ve Savcılar Kurulu ve Adalet Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı’na gönderecek. Hazırlanan bu raporlar daha sonraki yıllarda soruşturma ve yargılamalar için hedef süre belirlenirken dikkate alınacak. Ayrıca bu rapordaki veriler, HSK Teftiş Kurulu tarafından adli yargı hakim ve savcıları ile idari yargı hakimlerinin denetiminde esas alınacak.
DAVANIN NE KADAR SÜRECEĞİNİ ÖĞRENMEK ARTIK ÇOK KOLAY
Hedef süre uygulaması ile ilgili hakim ve savcılar ile vatandaşlar için bir tanıtım kitapçığı hazırlanacak. Bu kitapçıkta, hedef sürenin kapsamı, nasıl uygulanacağı ve hedef sürelerin nasıl öğrenileceğine ilişkin bilgiler yer alacak. Hedef süreleri, soruşturma aşamasında, ilgili Cumhuriyet Başsavcılığa başvurularak soruşturma bürosu tarafından verilecek belge ile bildirilecek. Ceza davalarında, sanık ve müdafi iddianame ekinde gönderilen belgeyle, şikayetçi ve mağdur ise duruşma gününü bildiren çağrı kağıdıyla gönderilen belgeyle hedef süreyi öğrenebilecek. İdari yargı ve hukuk davalarındaki davacılar dava açılırken verilen tevzi formuyla, davalı da dava dilekçesi ekinde gönderilecek tevzi formuyla hedef süreyi öğrenecek.
***
HEDEF SÜRELER BÖYLE BELİRLENDİ
– Soruşturma ve yargılama türlerine ilişkin hedef süreler, Adalet Bakanlığı, HSK, Yargıtay, Danıştay temsilcileri ile akademisyenler, avukatlar ve hakim ve savcılardan oluşan komisyon tarafından belirlendi. Süreler belirlenirken şu hususlar dikkate alındı:
– Adli istatistiklerde gösterilen ortalama soruşturma ve yargılama süreleri,
– Fiilen görev yapan hakim ve savcı sayısı,
– Her bir daire, mahkeme, hakim ve savcıya düşen dosyası sayısı veya puanı,
– Soruşturma veya yargılama usul kuralları,
– Mahkemeler ve savcılıklarca düzenlenen ortalama görülme sürelerine ilişkin yıllık raporlar.
***
BOŞANMA DAVASI EN FAZLA 300 GÜNDE BİTECEK
– Yine hukuk davaları için de hedef süreler belirlendi. Bunlardan bazıları şöyle:
– Vesayet davası (satışa izin) 90 gün
– İcra takibine itirazın kaldırılması 180 gün
– Boşanma davası (çekişmeli) 300 gün,
– Kiralananın tahliyesi davası (Borçlar Kanunundan kaynaklanan) 300 gün
– Babalık davası 330 gün
– Alacak davası (kira alacağı) 450 gün
– Alacak davası (işçi ve işveren uyuşmazlığına ilişkisinden kaynaklı) 540 gün
– Alacak davası (Satım sözleşmesinden kaynaklanan) 330 gün
– Tazminat davası (haksız fiilden kaynaklanan) 450 gün
– Tapu iptali ve tescili davası 730 gün
***
MEMUR DAVALARI İÇİN 300 GÜN
Yine idari yargıdaki dava türlerine de hedef süre konuldu. Bazı dava türlerine ilişkin hedef süreler şunlar: Belediye İşleri / Hizmet Ücretleri 240 güne kadar İmar / Gecekondu – İmar Affı 420 güne kadar Memur / Disiplin / Meslekten Çıkarma Cezası 300 güne kadar Sınav / Meb ya da ÖSYM’nin Ortak ve Merkezi Sınavları Dışında Kalan Sınavlar 240 güne kadar Tam Yargı Davası 360 güne kadar Ecri Misil ve Tahliye İşleri 330 güne kadar Emekli – İkramiye İşleri 240 güne kadar İmar / Mühürleme – Durdurma – Yıkım – Para Cezası 300 güne kadar Memur / Atama / Göreve Dönme 300 güne kadar İhale İşleri / Yasaklama Kararları Dışındaki İşler 100 güne kadar Özel Tüketim Vergisi 240 güne kadar Amme Alacaklarının Tahsili / Haciz 180 güne kadar Motorlu Taşıtlar Vergisi 150 güne kadar Vergi Cezası / Vergi Ziyai 210 güne kadar Vergi Cezası / Özel Usulsüzlük 210 güne kadar
