Son 50 yılda hangi ülke liderleri ABD’ye kaç kere gitti

Son 50 yılda hangi ülke liderleri ABD’ye kaç kere gitti? Böyle bir soru olabilir mi? Olur. Olduğu gibi, dünya dengelerini bile izah eden ipuçları ortaya çıkabilir.

ABD ile bir biçimde tarihi ilişkiler kurmuş, seçilmiş ülkelerin liderlerinin (Cumhurbaşkanı, Kral ve Başbakan, vb.) Amerika’yı ziyaret istatistikleri, o ülkenin Washington ile ilişkileri ve belki dünya üzerindeki politik konumlanışı hakkında gerçeğe hayli yakın bilgi veriyor. Aslında şu bile söylenebilir; bu ülkelere bakarak ABD’nin dün, bugün ve gelecekte hangi ülkelerle konvansiyonel, hangi ülkelerle taktik, hangileri ile de stratejik ilişki kuracağını kestirmek çok kolay görünüyor.

Elbette her ülkenin ABD ile kurduğu ilişkinin tarihi aralığı farklı. Ama belirleyici değil. Çünkü ülkelerin tamamı genellikle 1950’den günümüze kadar bir ilişki kurmuşlar. Sovyetler Birliği ve içinden çıkan ülkeler istisna. Örneğin İran gibi ABD ile diplomatik ilişkilerin bir dönem çok iyi, bir dönem berbat olduğu ülkelerin ziyaret rakamlarına bakarken de ilişki tarihini akılda tutmak gerekiyor.

Dünya 5’ten büyükse ABD de hiçtir

Başlarken, sonda söyleyeceğimizi yazalım; ABD’ye gitmek, onun tarafından “kabul edilmek” ne demek? Uzun zamandır dünyanın 5’ten büyük olduğunu söyleyen bir ülke için hemen hiç ağırlığında. Fakat küresel diplomaside bir süper gücü çözümlemek ve değişmez politikalarını tespit etmek noktasında bugüne kadar dikkat edilmemiş bu istatistikler faydalı olabilir!

Bu ülkeleri seçerken, görüp / kıyaslanabilmesi için Türkiye ile iyi / kötü ilişkileri olan kimi ülkeler de dahil edildi. Mesela Ermenistan; bugüne kadar Erivan yöneticilerinin ABD’ye ziyaret sayısı sadece 5! Bu aslında ABD’nin Erivan’a verdiği değer için de bir fikir taşıyor ama sözde soykırım üzerinden yükselen seslere bakarsanız öyle değil gibi. Anlıyoruz ki, Ermenistan ABD için stratejik değil ve Rusya hâkimiyeti nedeniyle olması da zor, ama Ankara’yı bir konuda ikna etmek için manivela olarak kullanılabiliyor.

Azerbaycan tam 9 kere yüksek düzeyde Amerika’ya gitmiş. Ama bu rakam bağımsızlığından sonrasına ait. Bir diğer komşu, Bulgaristan 14. Son dönem ziyaretlerin sıklaştığı anlaşılıyor. NATO, Rusya, Karadeniz bağlamında. Elbette en merak edilecek ülkelerin içinde Çin Halk Cumhuriyeti geliyor. Pekin’den hareket eden liderler tam 20 kez ABD’ye ulaşmış. ABD-Çin ilişkilerinin donduğu kimi dönemler hariç.

Almanya ve Fransa sık gidiyor

Şu sıralar bizzat Başkan Obama tarafından ziyaret edilmeye hazırlanan Küba liderlerinin ABD’ye yaptıkları ziyaret ise sadece 7. Çok da normal çünkü hepsi devrim öncesine ait. Tekrar yakına gelirsek, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin ziyareti yok normal olarak, çünkü ABD tarafından tanınmıyor ama Rum Kesimi liderleri 10 kez ağırlandılar Washington’da.

Türkiye’nin arasının şu sıralar hayli limoni olduğu Mısır da ABD’nin kapılarının hemen hep açık olduğu bir ülke; 34 kez Kahire önde gelenleri Amerika’ya gitmişler. Tabii tıpkı Türkiye’de de olduğu üzere “seçilmiş veya-Kenan Evren gibi-diktatörler” dahil.
Avrupa’nın iki çekirdek ülkesi Almanya ve Fransa’nın istatistikleri önemli; Berlin, “müsaitseniz akşam uğrayacağız” lafını tam 86 defa kurarken, Fransız liderler 52 kez yeni kıtaya gitmişler. Her iki rakam da çok yüksek. Bunun içinde II. İkinci Dünya Savaşı dönemi ve kurulan ilişkilerin bulunması etkili olmuş görünüyor.

Papalar kapıyı 6 kez çalmış

Tekrar bizim sınırlarımızdayız; “kadim dostumuz” Yunanistan’ın ABD ziyaret sayısı boyuna göre fena değil: 23. Hele Hindistan gibi süper güç ve kritik ortak olarak diğer süper güçler tarafından aranılan bir ülkenin 27 defa Amerika uçağına bindiği düşünülürse.

Ve İran. Yeniden oyuna davet edilen, hatta Obama Beyaz Saray’ı tarafından Başkanlık mirası sayılan Tahran yöneticilerinin ABD’yi ziyaret sayısı sadece 13. Ama bu yanıltıcı olmasın. Şah döneminden sonra, yani İran İslam devriminin ardından on yıllar süren diplomatik donma hali unutulmamalı. İran ve Türkiye’nin komşusu, Ortadoğu savaşlarının merkez ülkesi ve ABD’nin fiilen ve hala varlığını sürdürdüğü Irak? 21 kere ABD’de ağırlanmış. Son 20 yıl düşünüldüğünde hiç değerinde. Kaddafi rejimi ile tatsız ilişkileri ve büyükelçisini kaybettiği bir ülke olarak

Libya’yı da not düşelim; 2.

Bir önemli ve “vazgeçilmez” ABD müttefiki ve müstakbel Pasifik savaşlarındaki ortağı Japonya. Doğallıkla yüksek; 76. Kıyas için Amerika’nın kapı komşusu ve uzun bir sınırı/ilişkileri bulunan Meksika ise 56’da kalmış durumda. Bir espri olarak, prensine gelin verdiği “dünür” Monako; 5. Yakındayken Vatikan’ı da söyleyelim. Papalar 6 defa süper güce gitmişler.

Kardeş ülke ve ABD için bulunduğu bölgede kritik bir aktör olarak Pakistan ise 40 kez ABD’ye gitmiş görünüyor. Hoş bir tesadüf olarak Türkiye’nin rakamı da aynı; Türkiye Cumhurbaşkanları ve Başbakanları 40 defa bu ülkeye resmi ziyarette bulundular.

Halen sürmekte olan Suriye krizinin önemli aktörlerinden Katar yetkilileri de ABD’ye gitmişler. 5 defa. Suudi Arabistan’ın ise daha fazla ziyaretinin bulunduğunu düşünebilirsiniz ama sadece 8. Aynı krizin (Suriye) Avrupa’daki uzantısı Ukrayna (1992’den bugüne 11 ziyaret) krizinde ABD’nin askeri açıdan büyük önem verdiği Polonya’nın ziyaret sayısı ise 28.

Afrika kriteri yeraltı kaynakları

Bu durumda Suriye’yi merak etmemek mümkün değil; 1. O da taa 1945 yılında gerçekleşmiş. Şam ile arası zaten iyi olmayan Washington’un kapıları, ilişkileri bir dönem berbat olduğu Vietnam yöneticilerinin ziyaretlerine 13 kez açılmış. Afrika ülkelerine tek tek veya seçerek bakmanın neredeyse anlamı yok. Çünkü ABD bu ülkelerin ziyaret isteklerini neredeyse tek kritere, “yeraltı kaynakları ve ticarete” indirgemiş. Ziyaret sayısı 15’e yaklaşanın maden zenginliğine bakınca durum anlaşılıyor.

Elbette assolistleri sona sakladık; Rusya, İngiltere ve İsrail! Moskova’nın patronları tam 30 kez ABD’ye gitmiş bulunuyorlar. Soğuk Savaş dönemi de hesaba katıldığında hatta şimdi bile fena sayılmaz.

İngiltere. ABD’nin en önemli partneri, kader ortağı ve aynı dil, din ve hatta nispeten kanı paylaştığı Birleşik Krallık liderleri 107 kez Washington’a ziyarete, daha doğrusu bu kadar çok olunca sohbete uğramışlar.

Ama… Hiç yorum yapmadan ve kimsenin şaşırmayacağını da bilerek İsrail’in rakamıyla son cümleyi bağlayalım; 108!

60 yılda 40 ziyaret

Aslında o kadar da değilmiş. 60 yılda hepi-topu 40 kere kapılarını çalmışız. Ona bakarsanız bir o kadar da onlar bizim kapımıza gelmiştir. Üstelik tamamı birebir temaslar için değil. Uluslararası kuruluşların, örneğin Birleşmiş Milletler’in toplantısı olmuş, icap edilmiş. Yoksa ne işimiz olur elin Amerikalısıyla? Fakat sadece bu ziyaretlerin zamanlamalarına, sıklığına Türkiye’nin yaşadığı siyasi döneme ait bilgileri de yükleyerek bakarsanız, o zaman durum biraz daha netleşebilir. Yine de oldukça kaba tahliller olur çünkü asıl iş “gayr-ı resmi ziyaretler”, “başka ziyaretçiler”; askerler, iş adamları, STK’lar, o anki Amerikan beklentisine uygun politik simalar ve bu ziyaretlerde neler konuşulduğudur. Bu da ayrı bir gazetecilik siparişi olarak ödev defterimizde dursun. Peki ya sürekli biçimde ABD’yi gidiyor Türk yöneticiler ve oradaki duruşları, söylem ve beklentileri, umdukları ile buldukları, hatta Oval Ofis’teki duruşları ile değerlendiriliyor…

Türkiye Cumhuriyeti Liderlerinin (Cumhurbaşkanı ve Başbakan) 1954-2012 yılları Amerika Birleşik Devletleri ziyaretlerini gösterir liste…

-Cumhurbaşkanı Celal Bayar Ocak 1954

-Başbakan Adnan Menderes Haziran 1954

-Başbakan Adnan Menderes Ekim 1959

-Başbakan İsmet İnönü Kasım 1963

-Başbakan İsmet İnönü Haziran 1964

-Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay Nisan 1967

-Başbakan Süleyman Demirel Mart 1969

-Başbakan Nihat Erim Mart 1972

-Başbakan Bülent Ecevit Mayıs 1978

-Başbakan Turgut Özal Nisan 1985

-Başbakan Turgut Özal Şubat 1987

-Cumhurbaşkanı Kenan Evren Haziran 1988

-Başbakan Turgut Özal Eylül 1990

-Başbakan Turgut Özal Mart 1991

-Başbakan Süleyman Demirel Şubat 1992

-Başbakan Turgut Özal Nisan 1992

-Başbakan Turgut Özal Şubat 1993

-Başbakan Tansu Çiller Ekim 1993

-Başbakan Tansu Çiller Nisan 1994

-Başbakan Tansu Çiller Nisan 1995

-Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel Ekim 1995

-Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel Mart 1996

-Başbakan Mesut Yılmaz Aralık 1997

-Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel Nisan 1999

-Başbakan Bülent Ecevit Eylül 1999

-Cumhurbaşkanı Ahmet Sezer Eylül 2000

-Başbakan Bülent Ecevit Ocak 2002

-Başbakan Recep Tayyip Erdoğan Ocak 2004

-Başbakan Recep Tayyip Erdoğan Haziran 2004

-Başbakan Recep Tayyip Erdoğan Haziran 2005

– Başbakan Recep Tayyip Erdoğan Eylül 2006

-Başbakan Recep Tayyip Erdoğan Kasım 2007

-Cumhurbaşkanı Abdullah Gül Ocak 2008

-Başbakan Recep Tayyip Erdoğan Kasım 2008

-Başbakan Recep Tayyip Erdoğan Eylül 2009

-Başbakan Recep Tayyip Erdoğan Aralık 2009

-Başbakan Recep Tayyip Erdoğan Nisan 2010

-Başbakan Recep Tayyip Erdoğan Eylül 2011

-Başbakan Recep Tayyip Erdoğan Mayıs 2012

-Cumhurbaşkanı Abdullah Gül Mayıs 2012

Benzer konular