ABD’nin insansız hava araçlarıyla 2009’dan beri yürüttüğü sessiz savaşta hayatını kaybeden sivillerin sayısı, 3 binlerle anılıyor.
Yeni Şafak gazetesi geçen hafta Obama’nın başkanlığı sırasında insansız hava araçlarıyla gerçekleştirilen saldırılarda sadece 2015 yılında Irak ve Suriye başta olmak üzere Müslüman ülkelerin 23 bin 144 kez bombalandığı haberini verdi. Kendi ülkesinde bireysel silahlanmanın sınırlandırılması gerektiğini gözyaşlarıyla savunan ABD Başkanı’nın bu rakamlara kayıtsız kalması yüzyıllardan beri tartışılan savaşın etik boyutunu bir kez daha gündeme getiriyor.
“Savaşmak etik midir, adil bir savaştan söz edebilir miyiz?” soruları yüzyıllardan beri tartışılıyor. Savaş Üzerine kitabının yazarı Carl von Clausewitz, savaştaki etik yaklaşımın insanların ölmemesi olduğunu, amacın yenilginin karşı tarafa kabul ettirilmesi olduğunu söylese de doğal hukuk savunucusu olan Thomas Hobbes için bu geçerli değil. “İnsan insanın kurdudur” diyor o, bu fikre göre temel esas hayatta kalmak.
İHA’ nedir?
İlk denemeleri 1800’lü yıllarda gerçekleştirilen insansız hava araçları, uzaktan kontrol edilen, pilotsuz araçlar. İnsansız hava araçları (İHA) bir 20’inci yüzyıl teknolojisi. Öncelikli olarak savunma sanayi için geliştirilen İHA’lar keşif, gözlem, lojistik ve yangın söndürme gibi alanlarda kullanılıyor.
ABD, İsrail’in silah olarak da kullandığı bu araçların halk arasında tanınması askeri amaçla kullanılmasıyla başlıyor.
Gelişen teknolojiyle birlikte rağbeti artan İHA’ların en büyük avantajı görece düşük maliyetli olması ve can kaybını -en azından aracı gönderen ülke için-önlemesi. Ancak, cazip avantajlarının yanında madalyonun bir de öteki yüzü var. İHA’ların hedef isabet ettirme konusunda başarılı oldukları iddia edilse de bu konu bazı belirsizlikler taşıyor, çünkü hedefi doğru tutturduklarında bile hedeflerin yanı sıra birçok sivilin ölümüne sebep olabiliyor. Bunun en açık örnekleri ABD’nin bu silahları kullandığı coğrafyalar.
ABD 2004’ün ortalarından beri Taliban ve El Kaide’ye düzenlediği operasyonlarda Pakistan’ı insansız hava araçlarıyla vuruyor. Sadece Obama döneminde, Pakistan yaklaşık 370 kez vuruldu. Afganistan, Somali, Yemen de ABD’nin vurduğu ülkeler arasında.
İngiltere merkezli Araştırmacı Gazeteciler Bürosu’nun verdiği rapora göre Obama’nın başkanlık yaptığı son 5 yılda, İHA’yla yapılan saldırılarda yaklaşık 2500 kişi hayatını kaybetti. Aynı rapor, bu ölümlerin 951’in sivil vatandaşlardan olduğunu belirtirken, siviller arasında 200’den fazla çocuk olduğunu vurguluyor. İnsan Hakları Suriye Gözlemevi raporuna göre de 2014’ten beri Suriye’de 250’ye yakın çocuk İHA sebebiyle hayatını kaybetti.
Barışçıl Başkan’ın İHA karnesi
Silah sevgisiyle anılan eski ABD Başkan’ı Bush döneminde yılda ortalama 7 İHA saldırısı yapılırken, başkanlık için en büyük vaadi savaşları bitirmek olan Obama’nın döneminde bu saldırılar artış gösterdi. Nobel Barış Ödüllü Obama İHA’ların sivil ölümlere çok fazla neden olmadığını söylese de sadece Yemen’e 2002 -2015 yılları arasında 105 iHA saldırısı ve bu saldırılarda hayatını kaybeden yaklaşık 1000 kişinin, 85 kadarı sivildi.
2012-2013 arasında Yemen’deki El Kaide’ye yönelik operasyonlar arttığı gibi ABD’nin hedef bazlı İHA saldırıları devam etti. Hedefe yönelik çalıştığı için övülen bu araçlar, o dönem Yemen’in Rada kentinde bir düğün konvoyunu El Kaide konvoyu sanıp vurarak 13 sivilin hayatını kaybetmesine ve başka bir seferde seyir halinde bir kamyonu hedef alarak 14 sivilin ölümüne yol açtı. Bu rakamlar, hedef saptırmada uzmanlığıyla ünlenen İHA’ların bilinen bilançosu.
Bireysel silahlanmanın sınırlanmasını isterken gözyaşlarını tutamayan ve “içinin dağlandığını söyleyen” Obama’nın, aynı hassasiyeti başka ülkelerdeki çocuklar için göstermediğini gösteriyor belki de.
Terörü bitirmek için ‘tek oyuncak’
Yaşanan sivil kaybını ancak 2013’te kabul eden Obama, Ocak 2015’te El Kaide’ye yapılan İHA saldırısında Amerikalı Warren Weinstein ve İtalyan Giovanni la Porto adındaki iki sivilin ölümüne neden oldukları için özür diledi. Başkan Obama özür dilese de Amerikan İstihbarat Teşkilatı (CIA) aynı hissiyatı paylaşmadı. Daha önce Usame Bin Ladin’in bulunmasında kullanılan İHA’lar için CIA şefi Henry Crumpton’ın yaptığı savunma oldukça soğukkanlı: ‘Biz hiçbir zaman daha insancıl bir silah üretelim demedik. Amacımız Usame Bin Ladin ve etrafındakilerini öldürmekti”. Bir başka CIA yetkilisi Leon Panetta, İHA’yı savunurken terörü sonlandırmak için ‘tek oyuncak’ tanımlaması yaptı.
İHA’ların atış yaptığı yerlerde terörü bitirmek adına bunca kıyım gerçekleşirken, ölen sivillerin, çocukların hesabının hangi yasal zeminde verileceği muamma kalıyor. Bu muammanın cevabı ise, Thomas Hobbes’un Leviathan’ında görüyoruz: ‘Kılıcın zoru olmadıkça yasalar, boş sözlerden ibarettir.’
