Dünyada son dönemlerde artan popülist söylem, siyasî ve bürokratik elitlere yönelik yükselen tepki, pek çok ülkede sosyolojik değişimleri de beraberinde getirdi. Bunun en belirgin örneğini Fransa’da 2018 Kasım ayında başlayan ve hâlâ her cumartesi devam eden Sarı Yelekliler nümâyişlerinde görüyoruz. Sadece sokak eylemleriyle sınırlı olmayan bu tepkisellik, halkın siyasî tercihlerine de yansıyor. ABD’de Donald Trump, Venezuela’da Nicolas Maduro… Şimdi ise bunlara yeni bir isim olarak Ukrayna’da cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazanan Yahudi kökenli komedyen Volodimir Zelenskiy eklendi.
Ukrayna halkı, 31 Mart günü cumhurbaşkanını seçmek için sandığa gitti. Oyların çoğunluğunu komedyen Volodymyr Zelenskiy toplasa da yeterli çoğunluk sağlanamadı. Bol adaylı seçimin ikinci turuna eski Cumhurbaşkanı Petro Poroşenko ve Volodymyr Zelenskiy katıldı. Zelenskiy yüzde 73 oy alarak ülkenin yeni cumhurbaşkanı oldu.
Siyaset geçmişi olmayan bir adayın tercih edilmesi ve bu örneklerin dünyada artması toplumların davranışlarıyla doğru orantılı. Özellikle Zelenskiy’nin siyasî bir geçmişinin aksine oyunculuktan gelmesi birçok soru işaretini de beraberinde getiriyor. Ukrayna’nın Türkiye’den aldığı İHA’ların akıbeti, Ukrayna Kilisesi’nin Moskova’dan bağımsızlığını ilan etmesi ve bağımsızlığın İstanbul Fener Rum Patrikhanesi tarafından onaylanması ve Rusya’yla ilişkiler, Zelenskiy döneminin cevabını bekleyen soruları olarak öne çıkıyor.
Poroşenko’nun, Rusya-Ukrayna krizinin zirveye çıktığı ve Kırım’ın Rusya tarafından ilhak edildiği bir dönemde iktidara geldiğini belirten Rusya Araştırmaları Enstitüsü Başkanı ve Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Salih Yılmaz “Fakat Ukrayna’nın en büyük sorunu ekonomi ve yolsuzlukla mücadele. Ayrıca Poroşenko’nun halka verdiği sözleri yerine getiremediğini de görüyoruz. Dünyayı da etkileyen ekonomik krize çâre bulamadığı gibi Rusya konusunda yürüttüğü politikaya bağlı olarak Donbass ve Kırım konusunda da ilerleme sağlayamadı. Poroşenko’nun yakın çevresindeki siyasîlerin çoğunun adı yolsuzlukla anılır oldu. Bu durum halkı etkiledi” diye değerlendiriyor.
SSCB ELİTİ DEĞİŞTİ
Zelensky’nin seçilmesinde sosyal medyanın büyük rol oynadığını söyleyen Yılmaz, “Seçim kampanyası başlamadan önce Instagram’da 2,8 milyon, Facebook’ta yarım milyon abonesi vardı. Buradan yaptığı kampanya oldukça başarılı oldu. Yahudi kökenli Zelensky’nin özellikle gençlere ve Rusça konuşan nüfusa hitap ettiği görüldü” diyor.
Salih Yılmaz “Ukraynalılar bu seçimde Zelenskiy değil de başka bir isim aday olsaydı yine değişimden yana oy kullanabilirdi. Bu aslında psikolojik bir olgu. ABD’de Donald Trump ve İtalya’daki Beppe Grillo gibi kişiliklerin ani yükselişi nasılsa, Zelensky’nin yükselişi de yeni dünyanın sosyo-politik patolojisinin bir ifadesi. Ukrayna’nın ilk Cumhurbaşkanı Leonid Kravchuk’tan bu yana değişmeyen, SSCB eliti ilk defa değişti ve önceki cumhurbaşkanlarının devlet mirasında sona gelindi. Yeni dönemde yeni şeyler bekleyen halkın umudu, hayallerini Zelensky’nin gerçekleştirecek olması” diye yorumluyor.
HALK REFAH İSTİYOR
Ukrayna halkının Zelenskiy’ye değil değişime umut bağladığını söyleyen Yılmaz şunları aktarıyor “Ukrayna halkı kendini doğuyla-batı arasında sıkışmış hissediyor. Batı, Ukrayna’yı Rusya’yla mücadeleye teşvik ederken diğer taraftan hem askeri hem de ekonomik olarak gerekli yardımı vermiyor. Öte yandan da SSCB döneminde Rusya ile birlikte ortak bir yaşam felsefesine sahip 45 yaş ve üstü nesil var. Bu nesil kıtlıktan, savaştan ve yolsuzluktan bıkmış durumda. Zelenskiy’ye bağlanan umut onun ismine değil, değişime bağlanan bir umut. Ukrayna halkı kim her ne yapacaksa bir an önce yapsın istiyor. Ukraynalılar 2019 yılında eski sistemden gelmeyen yeni birisini denemeyi tercih etti. Halk, bir taraftan milli bir devlet, diğer taraftan da refah istiyor.
Zelenskiy’nin seçim döneminde gizli Rusya taraftarı olduğuna dair iddialar vardı. Tüm bu iddiaları reddederek Ukrayna’nın çıkarına ne yapılacaksa tüm adımları atacağını dile getirdi. Fakat oligarkların hâkim olduğu bir ülkede bunları yapmak kolay olmayacak. Çünkü devlet hala oligarklardan borç para alan bir sisteme sahip. Zelensky’nin AB ve NATO hedefine bağlı olacağını söyleyebiliriz. Halk tarafından sevilmesinin en büyük nedeniyse alacağı önemli kararları halka sorma vaadi. Yani Ukrayna gelecekte NATO veya AB’ye girecek olursa buna halk karar verecek.”
YAHUDİLERİN ETKİNLİĞİ ARTIYOR
Zelenskiy’nin TV ekranlarında gösterilerek halkın tercihinin etkilendiğini söyleyen Yılmaz “Igor Kolomoysky’nin ustaca stratejisinin Zelensky’yi iktidara taşıdığı söylenebilir. Çünkü Kolomoysky’nin TV’sinde Zelensky’nin filmlerindeki kurgusal başkan imajı sıkça gösterilerek halkın tercihleri etkilendi. Kolomoysky’nin, Poroşenko döneminde kamulaştırılan bankası PrivatBank’ın soruşturmasında suçlu bulunması, İsrail’e kaçması ve oligarklar arasındaki savaş Ukrayna’daki seçimleri etkiledi” diyor.
Zelenskiy ve Kolomoysky’nin Yahudi bir aileden geldiğine ve İsrail’in gelecek dönemlerde bu durumu kullanmak isteyeceğine dikkat çeken Yılmaz, şunları ifade ediyor: “ Zelenskiy ve Kolomoysky Yahudi bir aileden geliyor. Böylelikle Ukrayna yönetiminde Yahudi kökenli siyasetçi ve iş adamlarının etkinliği artmış oldu. Bu durum Ukrayna’nın siyasetini de etkileyebilir. Örneğin İsrail bu durumdan faydalanarak Ukrayna kozunu İsrail-Rusya ve Rusya-ABD ilişkilerinde kullanabilir. Bildiğimiz gibi İsrail’in Suriye’de İran güçlerine düzenlediği saldırılarda Rusya sessiz kalıyor. Bu sessizlik yakın dönemde İran’a yapılacak saldırılarda da kendini gösterecek.”
SIKILMIŞLIK KOMEDYENİ SEÇTİRDİ
Milat Gazetesi Medya Grup Başkanı Ahmet Zeki Gayberi ise Ukrayna başkanlık seçimlerinde Zelenskiy’in seçilmesini, artan popülizm ve tepkiselliğin bir sonucu olarak değerlendiriyor. Ukrayna halkını bu tepkiselliğe iten nedenleri eğlence ve sıkılmışlık olarak ileri süren Ahmet Zeki Gayberi bunu şöyle özetliyor: “Sadece Ukrayna değil, dünya siyaseti çok absürt bir yöne gidiyor. Trump gibi bir örnek var önümüzde. Özellikle orta sınıf insanların bir üst sınıfa geçme ümitleri tükendi. ABD’de beyaz orta sınıfların bir üst sınıfa atlaması mucize olarak görülüyor. Ekonomik durağanlık da bunu etkiliyor. Dünyadaki hiçbir sîyasal gelişme birbirinden bağımsız değil. Zelenskiy gibi popülist aktörler, siyasî geçmişleri olmamasına rağmen başkan seçiliyor. Siyasî arka planı olmadığı için ne yapacağı da belli değil. Çoğu kez hayal kırıklığıyla sonuçlanıyor ama dünya da böyle bir yöne doğru gidiyor.”
KÜÇÜK TRUMP ZELENSKİY
Orta sınıfların geleceği belirsiz görmeleri ve yükselen sağla çatışan solun siyasete yönelik tüm beklentileri boşa çıkardığını söyleyen Gayberi, “Tüm dünyada siyasî iktidar merkezlerini belirleyen ana kitle, orta sınıflar. Böyle eğlenceli kişilikleri ya da ne yapacakları belli olmayan popülist karakterleri “bakalım bunlar ne yapacak” diyerek seçiyorlar. Biraz işin eğlencesi, biraz da sıkılmışlık. Ukrayna’da siyasal elit tarafından ciddiye bile alınmayan Zelenskiy, Ukrayna seçim tarihinde yüzde 73’lük bir halk desteğiyle cumhurbaşkanı seçildi. Daha önce de Ukrayna’da seçim sürprizleri yaşanmıştı. 2014 yılında Poroşenko’ya ‘Çikolata kralı’ diyerek kimse onu ciddiye almıyordu. 5 yıl sonra bu sefer bir komedyen çıkıp, ‘halkın hizmetçisi olacağım’ dedi ve yüzde 73 oy topladı” diyor.
Türkiye’de olduğu gibi dünya siyasetinde de taban geçişkenliği yaşandığını ifade eden Gayberi, “Büyük siyasetin ana aklı olan sağ-sol ideolojiler bu konuda çok kan kaybediyor. Değişik absürd adaylar ortaya çıkabiliyor. ABD seçimlerinden bir ay önce oradaydım. Tanıdığım Amerikalı, entelektüel altyapısı olan seçmenler dalga geçiyor ‘tavşan atlet’ diyor, kazanmasına ihtimal vermiyorlardı. Gerçeğin öyle olmadığı görüldü. Baktık ki Amerikan beyaz Anglo Sakson orta sınıflar Trump’a oy verdi. Ukrayna’da siyasal öngörüde bulunmak için henüz erken. Zelenskiy, etrafındakileri affetmeyen, sürprizleri seven bir tip. Küçük Trump” diyor.
