11 Nisan’da askeri darbe ile görevden uzaklaştırılan eski Sudan lideri Ömer el-Beşir sonrası sancılı bir döneme giren Sudan’da normalleşme başladı. Darbe sonrası Geçici Askeri Konseyin 200’den fazla Sudanlıyı öldürmesine rağmen geri adım atmayan Sudan halkı sonunda yönetimde yer almayı başardı. 11 Nisan’dan bu yana ülkeyi yöneten Geçici Askeri Konsey feshedildi. Sudan’ı yönetmek üzere sivil ve askerlerden oluşan 11 üyeli Sudan Egemenlik Konseyi kuruldu.
Doğu Afrika’nın önemli ülkelerinden Sudan, 2018 yılının Aralık ayından bu yana yaşanan protestolarla gündemdeydi. Afrika kıtasının en büyük üçüncü ülkesi ve Arap Devletleri Ligi’nin stratejik ülkelerinden biri olan Sudan, 19 Aralık’ta Atbara ve Port Sudan şehirlerinde başlayıp başkent Hartum’a yayılan protestolara sahne oldu. 40 milyonluk nüfusu ve Arap-Afrika kültürü ve sosyolojik dinamiklerine sahip bu ülke son 60 yıla 4 askeri darbe ve 2 iç savaş sığdırdı.
EKMEK PROTESTOLARI
Arap kültüründe büyük öneme sahip olan ‘Ekmek’ 2018 Aralık ayında yaşanan fiyat artışıyla beraber Sudan halkını sokaklara döktü. ‘Ekmek Protestoları’ olarak adlandırılan bu dönem, muhalif parti yöneticileri, aktivistler ve medya mensuplarının tutuklanması ardından polis şiddeti dolayısıyla yaşanan ölümler ile ‘Ekmek Protestoları’ndan, Sudan Devlet Başkanı Ömer El Beşir’in iktidarına ve rejime karşı protestolara dönüşmüştü.
DARBE ÖMER EL BEŞİR’İN SONU OLDU
Protestolar büyüyerek devam ederken takvimler 11 Nisan’ı gösterdiğinde Sudan ordusundan bir grup asker 30 yıldır ülkeyi ‘demir yumrukla’ yöneten Ömer el-Beşir’i darbe ile görevden uzaklaştırdı. Ömer el-Beşir’e yapılan darbe sonrası Sudan Geçici Askeri Konseyi Başkanı olan İbn Auf’un tepkiler üzerine istifa etmesi sonrası konseyin başkanlığına Abdülfettah el-Burhan geçti. Devrilmez denen Ömer el-Beşir’i deviren Sudanlılar yönetimde söz hakkı beklerken, Sudan Geçici Askeri Konseyi Ramazan Bayramı’ndan önce 200’den fazla Sudanlıyı öldürdü. Asker şiddetine rağmen Sudan’da protestolar hayatı durdurma noktasına gelmişti. Aylardır sokaklarda olan Sudan halkı verdiği kayıplara rağmen sokakları boş bırakmadı.
ETİYOPYA BAŞBAKANI ABİY AHMED ARABULUCU
Geçtiğimiz yıl Etiyopya Başbakanı olarak göreve başlayan Afrikalılar arasında adeta bir ‘yıldız’ olarak görülen Dr. Abiy Ahmed, Sudan ordusunun halka uyguladığı katliam sonrası inisiyatif alarak arabuluculuğa soyundu. Afrika Birliği ve Abiy Ahmed’in arabuluculuk çalışmaları meyvesini verdi ve Sudan Geçici Askeri Konseyi ile muhalefetin çatı kuruluşu Özgürlük ve Değişim Güçleri anlaşmaya vardı.
SUDAN YENİLENİYOR
Geçici Askeri Konsey ile sivil muhalif koalisyon ÖDBG arasında ülkedeki siyasi krizi sonlandıracak ve ortak geçiş yönetimini başlatacak Anayasal Bildiri için Sudan’da imza töreni gerçekleştirildi. İmza törenine davet edilen Türkiye adına Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu programda hazır bulundu. Geçici Askeri Konsey Başkanı Abdülfettah el-Burhan ile Türkiye’nin ilk teması bu toplantı dolayısıyla gerçekleşti.
Asker ve muhalefetin anlaşmasına göre Sudan’da Devlet Başkanlığı Konseyi, kabine ve parlamento olmak üzere 3 yönetim mekanizması olması planlandı. Bu çalışmalar kapsamında 20 Ağustos gecesi Sudan Geçici Askeri Konseyi feshedildi ve ardından Sudan Egemenlik Konseyi kuruldu. 11 üyeye sahip olan bu konseyde 6 sivil, 5 asker üye yemin ederek göreve başladı. Sudan Egemenlik Konseyi’nin göreve başlaması sonrası muhalefetin aday gösterdiği Başbakan Abdullah Hamadok 22 Ağustos’ta yemin ederek göreve başladı. İngiltere’de ekonomi alanında yüksek lisans ve doktora çalışmaları yapan Abdullah Hamadok, BM’de Afrika adına önemli görevlerde bulunmuştu.
Başbakanın göreve başlaması sonrası Sudan’da kabine üyelerinin Sudan Egemenlik Konseyi tarafından onaylanıp göreve başlaması bekleniyor.
SİVİLLER AĞIRLIKTA
21 Ağustos’ta yemin ederek göreve başlayan Sudan Egemenlik Konseyinde 6 sivil, 5 asker üye yer alıyor. Daha önce 1 sivilin muhalefet bloğundan bağımsız bir şekilde faaliyet göstereceği açıklanmıştı.
Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı, daha önce eski Geçici Askeri Konsey Başkanı olarak görev yapan Abdülfettah el-Burhan oldu.
Abdülfettah el-Burhan: Suudi Arabistan ve BAE ile yakın ilişkileri olduğu otoriteler tarafından kabul edilen Burhan yeni Konseyin de başkanı.
Hamdan Hemeti: Asker üyelerden olup, Darfur’da yaptığı katliamlarla tanınıyor.
Şemseddin Kebbaşi: Asker üyelerden olup, Geçici Askeri Konsey’in sözcüsüydü.
Yasir Alatta: El-Burhan’dan sonra Sudan kara kuvvetleri komutan oldu. Bazı Arap ülkelerinde on yıldan fazla bir süre askeri ateşe olarak görev yapmıştı. Bazı muhalefet kaynaklarına göre, Alatta’nın Sudan muhalefetiyle iyi ilişkileri olduğu söyleniyor.
İbrahim Gabir: Sudan donanmasının komutanıydı. Ömer el-Beşir’in görevden alınmasından sonra Gabir, Geçici Askeri Konsey tarafından ekonomik komite başkanlığına atanmıştı.
Muhammed Süleyman: Sivil üyeler arasında dikkat çeken birçok isim mevcut. Konseyin en genç üyesi olan 40 yaşındaki gazeteci Muhammed Süleyman, Sudan siyasetinin önemli figürleri arasında yer alıyor.
Hasan Muhammed Şeyh İdris: Avukat olan İdris, Konseyin sol eğilimli sivil üyelerinden
Sıddık Tavur Kâfi: Fizik profesörü olan Kâfi’den sol cenahtan bir isim.
Taha Osman İshak: Geleneksel Sudan muhalefetini Ümmet Partisinden Avukat Taha Osman İshak temsil ediyor.
Dr. Ayşe Said: Sudan Egemenlik Konseyinde iki de kadın üye yer alıyor. Bunlardan ilki Sudan’ın sol geleneğinden gelen Dr. Ayşe Said, konseyin en yaşlı üyesi olarak görev yapıyor.
Raga Nichole İsa Abdul Mesih: Bağımsız diğer kadın sivil üye ise Sudan’daki Hristiyan Kıpti nüfustan seçilenRaga Nichole İsa Abdul Mesih. 1956’daki bağımsızlıktan bu yana Sudan yönetimine katılan ilk Hıristiyan kadın olma özelliği taşıyor. Sudan’da avukat ve hâkim olarak çalışan Mesih, çeşitli kurumlarda hukuk danışmanlığı yapmıştı.
SUDAN’DA HAYAT NORMALE DÖNECEK Mİ?
Yaşanan tüm bu gelişmeler sonrası Sudan’dan gelen haberlere göre yakıt, elektrik ve ekmek sıkıntılarının artık olmadığı söyleniyor. Yaklaşık 9 aydır büyük protestolara, genel grevlere sahne olan ülkede ekonomik krizin etkileri hissedilse de Sudanlılar geleceğe umutla bakıyor.
