Çoğumuzun aşina olduğu ‘sıkıntı yok!’ mânâsına gelen ‘hakuna matata’ cümlesi en büyük Afrika dillerinden Svahili diline ait. Orta ve Doğu Afrika halklarına ait bir lisan olan Svahili, Afrika’da gün geçtikçe etkisini arttırıyor. Bir dilden öte, ortak kültür ve yaşamayı ifade eden Svahili dilini bugün 100 milyondan fazla Afrikalı konuşuyor. Geçtiğimiz günlerde Güney Afrika Kalkınma Topluluğu (SADC)’ndaki 16 Güney Afrika ülkesi Svahili dilini bölgede resmi bir dil olarak kabul etti. Bu, Svahili’nin etkisini Güney Afrika ülkelerine ulaştırdığının en büyük delili.
Arapça “kıyı” mânâsındaki ‘sahil’in çoğulu olan ‘sevahil’ kelimesinden türetilen sevahili “kıyılara mensup, kıyılara ait” demektir. Kıyılara ait olmaktan türetilen Svahili dili Doğu Afrika ülkelerinin ortak bir kültürel değeridir. 100 milyondan fazla Afrikalının konuştuğu bu dil, yüzyıllar boyunca birçok dil ile etkileşime girse de ‘Afrikalı’ kimliğinin korunması bağlamında ayrı bir önem arz ediyor.
Sevahili (kıyı) bölgesi, Babülmendep Boğazı’nın güneyinden başlayıp Afrika Boynuzu’ndan Güney Afrika Cumhuriyeti’ne kadar devam eder ve Cibuti, Somali, Kenya, Tanzanya, Mozambik, Malavi, Komor Cumhuriyeti (Komor adaları) ülkeleriyle irili ufaklı Lamu, Mombasa, Pemba, Zengibar, Kilve, Pate ve Mafia gibi kıyı adalarını içine alır. Kenya ve Tanzanya’nın resmi dilidir. Dokuz Afrika ülkesinde konuşulan bu lisan, Afrika’da en yaygın yerel dil olma özelliği taşıyor. Afrika’da bir ülkede yüzlerce dilin konuşulduğunu hesaba kattığımızda Svahili başlı başına Afrika kültürünün taşıyıcısı durumundadır.
Yüzyıllar boyunca kullanılan Svahili, Doğu Afrika’ya ticaret amacıyla gelmiş olan Arapların dili Arapça ve Hintçe ile etkileşime girmiştir. Doğu Afrika’daki yüzlerce kabilenin bir arada uyum içinde yaşamasının anahtarı olan Svahili dili, Afrika’yı anlamak isteyenlerin mutlaka öğrenmesi gereken dillerden birisidir.
SVAHİLİ VE İSLAM
Babülmendep Boğazından Güney Afrika’ya kadar uzayıp giden Sevahil coğrafyasında geniş bir sahil şeridinde yaşamanın getirdiği ticari ayrıcalık Müslüman ve Hristiyanların uğrak noktası olmasına sebep olmuştur. Sahillerde yüzyıllar süren ticaret ve kültürel etkileşime rağmen bu kıyı şeridinin azı Hıristiyanlığı çoğu ise Müslümanlığı seçti. Afrika kıyılarına ticaret erbabının yanı sıra sûfî ve din adamlarını da getiren Arap ülkeleri, İslam’ın Afrika ile temas etmesini sağlamışlardır.
SADC RESMİ DİL KABUL ETTİ
Güney Afrika Kalkınma Topluluğu (SADC) geçtiğimiz günlerde Svahili dilini topluluğun resmi dillerinden birisi olarak ilan etti. 16 Güney Afrika ülkesinin üye olduğu bu bölgesel kuruluş, Svahili dilinin yaygınlaşması anlamında önemli bir adım atmış oldu. Böylelikle Doğu Afrika’nın tamamında, Orta Afrika ülkelerinin ise Doğu bölgelerinde 100 milyondan fazla konuşulan Svahili, 343 milyonluk bir nüfusa sahip olan SADC ülkelerinde yaygınlaşacak. Böylece Afrika’nın ortak diline de dönüşerek, Afrika’nın dünyadaki taşıyıcısı olacak. Afrika’ya komşu ve dost Türkiye’de YÖK ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın da bu dili seçmeli dil haline getirilmesi gerekiyor.
